Grzybica stóp należy do najczęściej spotykanych chorób skórnych. Jest chorobą typowo cywilizacyjną, ponieważ rzadko występuje w krajach, gdzie chodzi się boso lub tylko w sandałach. Szacuje się, że dotyka około 30 proc. dorosłej populacji. Stosunkowo łatwo można zarazić się tą chorobą, natomiast leczenie jest długotrwałe i uciążliwe.
W Polsce sytuacja wygląda tak, że ma lub będzie ją miał co piąty Polak. Trzeba pamiętać o tym, że jeśli zaatakuje jednego członka rodziny, dolegliwość może przejść na pozostałych. Grzyby roznoszą się m.in. za pośrednictwem pilnika do paznokci, ręcznika czy butów. Dlatego warto korzystać tylko z własnych przyborów higieny osobistej. Nigdy nie wiemy, czy osoba, której przedmiotów używamy, nie jest osobą chorą.
Charakterystyka
Grzybica to choroba zakaźna, niezwykle trudna do wyleczenia. Idealnymi warunkami dla rozwoju grzybicy jest wilgoć oraz ciepło. Długotrwała kuracja często nie przynosi oczekiwanych rezultatów, a jeżeli uda się zwalczyć zakażenie, w wielu przypadkach dochodzi do reinfekcji. Grzybica jest wywoływana przez chorobotwórcze grzyby, takie, jak:
- DERMATOFITY (geofilne, zoofilne i antropofilne)
Geofilne oraz zoofilne nie stanowią zagrożenia dla ludzi i do zakażenia przy ich udziale dochodzi niezwykle rzadko. Jednak gdy dojdzie do zakażenia nimi płytki paznokciowej oraz skóry, infekcja ma ostry przebieg. Stan, który wywołują zazwyczaj skłaniają chorych do szybszego udania się do specjalisty.
Inaczej ma się sytuacja z dermatofitami antropofilnymi. Może się ona rozwijać bezobjawowo, dając jedynie łagodne symptomy, np. w postaci swędzenia. Najczęściej wtedy rozwija się infekcja, której chory nie jest świadomy. Zaczyna się niepokoić w momencie, gdy płytka paznokcia staje się rozpulchniona, a grzyb jest już głęboko w płytce paznokciowej i trudno go usunąć. Dosyć opornie działają wtedy także leki, więc terapia jest bardzo długa.
- DROŻDŻAKI I GRZYBY DROŻDŻOPODOBNE
Drożdżakiem, który najczęściej wywołuje grzybicę jest Candida albicans, czyli bielnik biały. Jednak nie wywołuje on zakażenia u ludzi zdrowych. Drożdżyca rozwija się wtedy, gdy spada odporność organizmu.
W leczeniu zakażeń wywołanych Candida albicans stosuje się leki przeciwgrzybicze. Jednak grzyb Candida albicans staje się coraz bardziej oporny na działanie leków, podobnie jak bakterie stają się oporne na działanie antybiotyków.
- GRZYBY PLEŚNIOWE
Zakażenia wywołane przez grzyby pleśniowe zdarzają się rzadko. Najczęściej występuje Scopulariopsis brevicaulis, spotyka się również grzyby z rodzaju Aspergillus.
Zakażenia wywołane przez grzyby pleśniowe zdarzają się rzadko. Najczęściej występuje Scopulariopsis brevicaulis, spotyka się również grzyby z rodzaju Aspergillus.
Rodzaje
Grzybica stóp występuje w czterech postaciach klinicznych:
- MIĘDZYPALCOWA
Najczęściej spotykaną postać. Pojawia się w przestrzeni między czwartym a piątym palcem a więc w miejscu najbardziej ciasnym i wilgotnym. Nieleczona zajmuje kolejne przestrzenie między palcami, grzbiet, spód i boki stopy a następnie paznokcie. Na zakażonym grzybicą naskórku uwidaczniają się pęcherzyki i podłużne pęknięcia. Pojawia się również wydzielina o nieprzyjemnym zapachu oraz świąd i pieczenie.
- POTNICOWA
Najczęściej występuje na spodzie stopy, ale może wystąpić również w innych częściach stopy. Pojawiają się liczne drobne pęcherzyki, mogące się zlewać w większe pęcherze. Pękające pęcherzyki złuszczają się. Skóra przybiera kolor czerwony, naskórek jest pogrubiony i zmacerowany. Zmianą naskórka towarzyszy świąd. Powikłaniem tej postaci grzybicy, może być wtórna infekcja bakteryjna.
- ZŁUSZCZAJĄCA
Zwana potocznie grzybicą mokasynową, zajmuje spody stóp i ich boczne powierzchnie. Charakteryzuje się nadmiernym rogowaceniem naskórka. Skóra staje się twarda i podatna na pęknięcia. Tworzą się typowe zaczerwienione plamy. Zakażony naskórek łuszczy się w postaci srebrzystobiałych łusek. Infekcji towarzyszy niedokuczliwe swędzenia. Choroba często jednak ma charakter przewlekły i zmiany obejmują również paznokcie dużego palca.
- WRZODZIEJĄCA
Jest najrzadziej spotykaną postacią. Może wystąpić u osób chorych na cukrzycę. Na zmienionej zakażeniem grzybiczym skórze mogą pojawić się ropne owrzodzenia.
Występowanie
Chorują na nią ludzie w każdym wieku, jednak częstotliwość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem. Dzieje się tak dlatego, że u osób starszych następuje spowolnienie wzrostu płytki paznokcia oraz pogarsza się ukrwienie kończyn. Grzybica stóp stosunkowo często występuje też u sportowców. Na kontakt z zarodkami grzybów narażeni są w szatniach oraz przebieralniach obiektów sportowych. Narażone są także osoby, które z racji wykonywanego zawodu muszą przez kilkanaście godzin dziennie nosić dopasowane obuwie ochronne.
Warto jednak pamiętać, że grzybicą może zarazić się każdy. Zwłaszcza w miejscach użyteczności publicznej takich jak: sauny, kluby fitness, sale gimnastyczne, baseny, siłownie, pokoje i łazienki hotelowe. Nie powinno się chodzić w tych miejscach boso. Ponadto, grzybicy stóp sprzyjają również:
- niektóre choroby ogólnoustrojowe,
- zaburzenia hormonalne,
- przyjmowanie niektórych leków (immunosupresyjnych, przeciwnowotworowych oraz antybiotyków),
- niedobory witamin (z grupy B, żelaza, cynku),
- zaburzenia organizmu (układu odpornościowego, krążenia tętniczego i żylnego, krążenia w kończynach dolnych, układu limfatycznego i osłabienie układu immunologicznego),
- deformacje stóp i palców, uszkodzenia paznokci,
- cukrzyca,
- AIDS,
- ciąża,
- kwasica mleczanowa,
- przesadna higiena (w tym notoryczne nadużywanie środków przeciwbakteryjnych).
Objawy
Grzybica stóp w początkowej fazie bywa niezauważalna. Lekkie pieczenie i swędzenie najczęściej jest bagatelizowane i przypisywane innym czynnikom. W następnym etapie na skórze stóp, a także na palcach i przestrzeniach między palcami, szczególnie między czwartym a piątym, pojawiają się wyraźnie odgraniczone czerwone plamki. Mogą im towarzyszyć pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Pęcherzyki po pęknięciu tworzą płaty złuszczającego się naskórka. Świąd i pieczenie stają się uporczywe a skóra wilgotna i zmacerowana. Objawy są mniej lub bardziej dokuczliwe w zależności od stopnia nasilenia zakażenia.
Grzybicę stóp widać gołym okiem. Gdy dojdzie do zakażenia grzybicą, na skórze pojawiają się zmiany, mniej więcej w podanej kolejności:
- Najpierw są widoczne między piątym, a czwartym palcem u stopy.
- Potem między czwartym, a trzecim.
- W niedługim czasie zmiany widać już na we wszystkich przestrzeniach międzypalcowych oraz na grzbiecie i podeszwie stopy, która zaczyna nieestetycznie wyglądać.
- Zaatakowany chorobą naskórek staje się pomarszczony i wilgotny oraz zaczyna przybierać białą barwę.
- W miejscach zajętych przez grzybicę tworzą się pęknięcia i zaczerwienienia. Powstają również pęcherzyki, w których może zbierać się ropa. Skóra swędzi i jest zaczerwieniona, a po obu stronach podeszwy - bardzo sucha. Czasami na boki i wierzch stóp mogą rozprzestrzeniać się suche płatki. Natomiast podeszwach stopy może występować wysypka. Dolegliwość powoduje także wydzielanie się nieprzyjemnego zapachu, co czyni problem jeszcze bardziej dokuczliwym i wstydliwym.
Leczenie
Po pierwsze: aby rozpoznać grzybicę musimy koniecznie wykonać badanie mykologiczne. Pomoże nam ono zweryfikować, czy dolegliwość, która nas dotknęła to napewno grzybica. Dzięki temu badaniu można się również dowiedzieć, jaki rodzaj grzyba nas zainfekował, oraz na jakie leki jest wrażliwy.
Leczenie grzybicy dzieli się na:
- MIEJSCOWE: obejmujące stosowanie maści przeciwgrzybiczych,
- OGÓLNE: polegające na przyjmowaniu leków doustnych.
Leczenie ogólne stosuje się przy rozległych zmianach, a także wtedy, gdy grzybica jest odporna na leczenie miejscowe.
Terapia zwalczająca grzybicę często jest długotrwała. Niestety, czasami pacjenci nie wykazują cierpliwości i są nieregularni w stosowaniu zaleceń lub w ogóle ich nie przestrzegają. Wtedy niemożliwy jest postęp leczenia. Współpraca ze specjalistą i bezwzględne dostosowanie się do poleceń jest wymagane, aby kuracja zakończyła się sukcesem.
Konsekwencje nieleczonej grzybicy stóp
Jeśli grzybica stóp nie jest leczona, może zaatakować również paznokcie. Zaczyna się od przebarwienia bocznej części płytki paznokcia (staje się najpierw żółta, a potem czarna) płytka grubieje, unosi się i zaczyna boleć. W zaawansowanej postaci grzybicy płytka zaczyna się odwarstwiać od łożyska paznokcia. Towarzyszą też dolegliwości bólowe przy najmniejszym ucisku.
Zazwyczaj grzybica nie poprzestaje również na jednym paznokciu i z czasem zaczyna pojawiać się na kolejnych. Postępującemu w ten sposób zakażeniu zapobiega szybkie udanie się do specjalisty i rozpoczęcie leczenia.
Jednak jeżeli zdecydujemy się na to rozwiązanie zbyt późno, możemy doprowadzić do konieczności chirurgicznego usunięcia zainfekowanych płytek paznokciowych.
Kroki, które należy podjąć po zakończonej terapii
Po zakończonej terapii, aby nie doprowadzić do reinfekcji, konieczne jest wykonanie kilku czynności:
- DEZYNFEKCJA OBUWIA
Najlepiej jest wyrzucić buty, które nosiło się w czasie infekcji. Jednak jeżeli szkoda Ci dobrej jakości butów, to w sklepach dostępne są specjalistyczne preparaty do dezynfekcji obuwia. Pamiętaj jednak, by dokładnie zastosować się do instrukcji na ulotce. Warto prewencyjnie zdezynfekować wszystkie buty, nawet te nieużywane od dawna. Czasem trudno oszacować, w którym momencie zaatakowała nas infekcja grzybicza.
- PAMIĘTAJ O SKARPETKACH!
Niestety, zarodników grzybów nie zabija nawet pranie w wysokiej temperaturze. Można je za to zdezynfekować formaliną. W tym celu należy umieścić skarpetki w foliowym worku, z watą nasączoną dwoma łyżkami formaliny. Worek należy szczelnie zamknąć i pozostawić w ten sposób przez dwa dni. Lepiej nie wykonywać tego zabiegu we wnętrzu domu, ponieważ opary formaliny są szkodliwe. Warto również wyrzucić skarpetki wykonane ze sztucznego materiału, a zainwestować w bawełniane skarpetki, które lepiej przepuszczają powietrze. Dzięki temu stopa o wiele mniej się poci i grzyby nie mają dobrych warunków do rozwoju.
Pamiętaj, że dezynfekcji wymagają również ręczniki oraz pościel!
Podsumowując, grzybica to bardzo częsta choroba podologiczna, która atakuje osoby obu płci w każdym wieku. Warto zatem przestrzegać zasad higieny, wziąć pod uwagę powyższe wskazówki, a w razie jakichkolwiek dolegliwości, wybrać się do specjalisty.
